सर्वतोभद्र मंडल मंगलप्रद एवं कल्याणकारी माना जाता है। यज्ञ यागादिक, देव प्रतिष्ठा, मांगलिक पूजा महोत्सव, अनुष्ठान इत्यादि देव कार्यों में सर्वतोभद्र मंडल का सर्वविधक पूजन किया जाता है गणेश, अम्बिका, कलश, मातृका, वास्तु मंडल, योगिनी, क्षेत्रपाल, नवग्रह मंडल, वारुण मंडल। इन्द्रादि देवताओं, मातृशक्तियों तथा अरुन्धति सहित सप्तऋषि आदि के साथ प्रमुखता से सर्वतोभद्र मंडल के मध्य प्रमुख देवता को विराजमान कर विशेष पूजन किया जाता है
सर्वतोभद्र मंडल पूजा विधि
सर्वतोभद्र मण्डल पर निम्न मन्त्रों के साथ 33-(कोटि) देवताओं का श्रद्धा भक्तिपूर्वक आवाहन करना चाहिए। प्रत्येक देवता के आवाहन के साथ निर्धारित वर्ग पर अक्षत, पुष्प, पान,फल ,दक्षिण सुपारी चढ़ाते रहना चाहिए।
सर्वतोभद्र प्राण प्रतिष्ठा मंत्र
ॐ मनोजूतिर्जुषता माज्यस्य बृहस्पतिर्यज्ञमिमं तन्नोत्वरिष्टं यज्ञॅं$ , समिमं दधातु । विश्वे देवास इह मादयन्तामो३प्रतिष्ठा : ॥ ऊँ भूर्भुवः स्वः ब्रह्मादि सर्वतोभद्र मण्डलस्थ देवताभ्यो नमः।
सर्वतोभद्र पूजा के फायदे
यह एक विशेष पूजा है इस पुजा को करने से जातक को शत्रु पर विजय, मुकदमे में जीत,अकाल मृत्यु पर विजय,असाध्य रोगों पर विजय,ग्रह कलेश, एवं क्रूर ग्रहों के दोष को समाप्त करने के लिए किया जाता है
सर्वतोभद्र मंडल देवता नाम
- विष्णु
- ब्रह्मा
- गणपति
- दुर्गा
- सोम
- ईशान
- इन्द्र
- अग्नि
- यम
- सप्तसागर
- मेरु
- गदा
- त्रिशूल
- वज्र
- शक्ति
- दण्ड
- खड्ग
- पाश
- अंकुश
- गौतम
- भारद्वाज
- विश्वामित्र
- कश्यप
- जमदग्नि
- वसिष्ठ
- अत्रि
- अरुन्धती
- ऐन्द्री
- कौमारी
- ब्राह्मी
- वाराही
- चामुण्डा
- वैष्णवी
- माहेश्वरी तथा
- वैनायकी
- स्वधा
- मृत्यु रोग
- अप्
- मरुदगण
- पृथ्वी
- दक्षादि सप्तगण
- महाकाल
- शूल
- नन्दी
- स्कंद
- गन्धर्वाप्सरस
- अष्टकुलनाग
- सप्तयक्ष
- सपैतृक-विश्वेदेव
- द्वादश आदित्य
- एकादश रुद्र
- अष्टवसु
- वायु
- वरुण
- निर्ऋति
- अश्विद्वय
सर्व प्रथम ब्रह्मादि सर्वतोभद्र मण्डल ध्यान
यं ब्रह्मावरुणेन्द्ररुद्रमरुतः स्तुवन्ति दिव्येः स्तवै र्वेंदेः,साङ्ग पदक्रमोपनिषदैर्गायन्ति यं सामगाः ।ध्यानावस्थिततद्गतेन मनसा पश्यन्ति यं योगिनो,यस्यान्तं न विदुः सुरासुरगणा देवाय तस्मै नमः
गणेश (विवेक) पीला
ॐ गणानां त्वा गणपतिऽहवामहे प्रियाणां त्वा प्रियपतिऽ हवामहे निधीनां त्वा निधिपतिऽहवामहे वसो मम।
आहमजानिगर्भधमा त्वमजासि गर्भधम्। ॐ गणपतये नमः । आवाहयामि, स्थापयामि ध्यायामि ।।
गौरी (तपस्या) हरा
ॐ आयं गौः पृश्निरक्रमीदसदन् मातरं पुरः। पितरञ्च प्रयन्त्स्वः ॥ॐ गौर्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि॥
ब्रह्मा (निर्माण) लाल
ॐ ब्रह्म जज्ञानं प्रथमं पुरस्ताद्वि सीमतः सुरुचो वेनऽ आवः। स बुध्न्याऽ उपमाऽ अस्य विष्ठाःसतश्च योनिमसतश्च वि वः ॥
ॐ ब्रह्मणे नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
विष्णु (ऐश्वर्य) सफेद
ॐ इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा नि दधे पदम्। समूढमस्य पाऽ सुरे स्वाहा ।ॐ विष्णवे नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
विष्णु (ऐश्वर्य) सफेद
ॐ इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा नि दधे पदम्। समूढमस्य पाऽ सुरे स्वाहा ।ॐ विष्णवे नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
गायत्री (ऋतम्भरा प्रज्ञा) पीला
ॐ गायत्री त्रिष्टुब्जगत्यनुष्टुप् पङ्क्त्या सह। बृहत्युष्णिहा ककुप्सूचीभिः शम्यन्तु त्वा ॥ ॐ गायत्र्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
सरस्वती बुद्धि (शिक्षा) लाल
ॐ पावका नः सरस्वती वाजेभिर्वाजिनीवती। यज्ञं वष्टु धियावसुः । ॐ सरस्वत्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
लक्ष्मी (समृद्धि) सफेद
ॐ श्रीश्च ते लक्ष्मीश्च पत्न्यावहो रात्रे पार्श्वे नक्षत्राणि रूपमश्विनौ व्यात्तम्। इष्णन्निषाणामुम्मऽ इषाण सर्वलोकं मऽ इषाण । ॐ लक्ष्म्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
दुर्गा शक्ति (संगठन) लाल
ॐ जातवेदसे सुनवाम सोमं अरातीयतो नि दहाति वेदः । स नः पर्षदति दुर्गाणि विश्वा नावेव सिन्धुं दुरितात्यग्निः ॥ ॐ दुर्गायै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
पृथ्वी (क्षमा) सफेद
ॐ मही द्यौः पृथिवी च नऽ इमं यज्ञं मिमिक्षताम् । पिपृतां नो भरीमभिः। ॐ पृथिव्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
अग्नि (तेजस्विता) पीला
ॐ त्वं नो अग्ने वरुणस्य विद्वान् देवस्य हेडो अव यासिसीष्ठाः । यजिष्ठो वह्नितमः शोशुचानो विश्वा द्वेषा * सि प्र मुमुग्ध्यस्मत् ।
ॐ अग्नये नमः। आवाहयामि, स्थापयामि,ध्यायामि॥
वायु (गतिशीलता) सफेद
ॐ आ नो नियुद्भिः शतिनीभिरध्वर * सहस्रिणीभिरुप याहि यज्ञम् । वायो अस्मिन्त्सवने मादयस्व यूयं पात स्वस्तिभिः सदा नः । ॐ वायवे नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
इन्द्र (व्यवस्था) लाल
ॐ त्रातारमिन्द्रमवितारमिन्द्र * हवे हवे सुहव* शूरमिन्द्रम् । हयामि शक्रं पुरुहूतमिन्द्र* स्वस्ति नो मघवा धात्विन्द्रः ॥ ॐ इन्द्राय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि,ध्यायामि ॥
यम (न्याय )) सफेद
ॐ सुगन्नुपन्थां प्रदिशन्नsएहि ज्योतिष्मध्येह्मजरन्नऽआयुः । अपैतु मृत्युममृतं मऽआगात्वैवस्वतोनो ऽ अभयं कृणोतु । ॐ यमाय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
कुबेर (मितव्ययिता) काला
ॐ राजाधिराजाय प्रसह्य साहिने नमो वयं वैश्रवणाय कुर्महे । स मे कामान् कामकामाय मह्यम्। कामेश्वरो वैश्रवणो ददातु। कुबेराय वैश्रवणाय महाराजाय नमः। ॐ कुबेराय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
अश्विनीकुमार (आरोग्य) पीला
ॐ अश्विना तेजसा चक्षुः प्राणेन सरस्वती वीर्यम्। वाचेन्द्रो बलेनेन्द्राय दधुरिन्द्रियम् । ॐ अश्विनीकुमाराभ्यां नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
सूर्य (प्रेरणा, प्रकाश) काला
ॐ आ कृष्णेन रजसा वर्त्तमानो निवेशयन्नमृतं मर्त्यं च । हिरण्ययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन् ॥ ॐ सूर्याय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
चन्द्रमा (शान्ति) लाल
ॐ इमं देवाअसपत्नऽ सुवध्वं महते क्षत्राय महते ज्यैष्ठ्याय महते जानराज्याय इन्द्रस्येन्द्रियाय । इमममुष्य पुत्रममुष्यै पुत्रमस्यै विश एष वोमी राजा सोमोस्माकं ब्राह्मणानाऽ राजा ॥ ॐ चन्द्रमसे नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
मङ्गल (कल्याण) सफेद
ॐ अग्निर्मूर्द्धा दिवः ककुत्पतिः पृथिव्याऽ अयम् । अपाऽरेताऽसि जिन्वति। ॐ भौमाय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
बुध (सन्तुलन) हरा
ॐ उद्बुध्यस्वाग्ने प्रति जागृहि त्वमिष्टापूर्ते सऽ सृजेथामयं च । अस्मिन्त्सधस्थे अध्युत्तरस्मिन् विश्वे देवा यजमानश्च सीदत ॥ ॐ बुधाय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
बृहस्पति (अनुशासन) पीला
ॐ बृहस्पते अति यदर्यो अर्हाद्युमद्विभाति क्रतुमज्जनेषु । यद्दीदयच्छवसऽऋतप्रजात तदस्मासु द्रविणं धेहि चित्रम् । उपयामगृहीतोसि बृहस्पतये त्वैष ते योनिर्बृहस्पतये त्वा । ॐ बृहस्पतये नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
शुक्र (संयम) हरा
ॐ अन्नात्परिस्रुतो रसं ब्रह्मणा व्यपिबत् क्षत्रं पयः सोमं प्रजापतिः। ऋतेन सत्यमिन्द्रियं विपान* शुक्रमन्धसइन्द्रस्येन्द्रियमिदं पयोऽमृतं मधु ॥ ॐ शुक्राय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
शनिश्चर ( तितिक्षा) लाल
शन्नो देवीरभिष्टयs आपो भवन्तु पीतये। शं योरभिस्रवन्तु नः । ॐ शनिश्चराय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
राहु (संघर्ष) पीला
ॐ कया नश्चित्रऽआ भुवदूती सदावृधः सखा । कया शचिष्ठया वृता। ॐ राहवे नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
केतु (साहस) लाल
ॐ केतुं कृण्वन्नकेतवे पेशो मर्याऽ अपेशसे । समुषद्भिरजायथाः। ॐ केतवे नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
गङ्गा (पवित्रता) सफेद
ॐ पञ्च नद्यः सरस्वतीमपि यन्ति सस्रोतसः। सरस्वती तु पञ्चधा सो देशेभवत्सरित्॥ ॐ गङ्गायै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि ध्यायामि ॥
पितृ (दान) पीला
ॐ पितृभ्यः स्वधायिभ्य: स्वधा नमः पितामहेभ्यः स्वधायिभ्य: स्वधा नमः प्रपितामहेभ्यः स्वधायिभ्य: स्वधा नमः । अक्षन् पितरोमीमदन्तपितरोतीतृपन्त पितरः पितरः शुन्धध्वम् ॥ ॐ पितृभ्यो नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
इन्द्राणी (श्रमशीलता) सफेद
ॐ अदित्यै रास्नासीन्द्राण्याऽ उष्णीषः। पूषासि घर्माय दीष्व ।। ॐ इन्द्राण्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
रुद्राणी (वीरता) काला
ॐ या ते रुद्र शिवा तनूरघोराऽपापकाशिनी । तया नस्तन्वा शन्तमया गिरिशन्ताभिचाकशीहि । ॐ रुद्राण्यै नमः। आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
ब्रह्माणी (नियमितता) पीला
ॐ इन्द्रा याहि धियेषितो विप्रजूतः सुतावतः। उप ब्रह्माणि वाघतः । ॐ ब्रह्माण्यै नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
सर्प (धैर्य) काला
ॐ नमोस्तु सर्पेभ्यो ये के च पृथिवीमनु । ये अन्तरिक्षे ये दिवि, तेभ्य: सर्पेभ्यो नमः । ॐ सर्पेभ्यो नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
वास्तु (कला) हरा
ॐ वास्तोष्पते प्रति जानीहि अस्मान् स्वावेशो अनमीवो भवा नः। यत्त्वेमहे प्रतितन्नो जुषस्व शन्नो भव द्विपदे शं चतुष्पदे ॥ ॐवास्तुपुरुषाय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि
आकाश (विशालता) नीला
ॐ या वां कशा मधुमत्यश्विना सूनृतावती । तया यज्ञं मिमिक्षतम् । उपयामगृहीतोस्यश्विभ्यां त्वैष ते योनिर्माध्वीभ्यां त्वा॥ ॐ आकाशाय नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ॥
सर्वतोभद्र प्राण प्रतिष्ठा मंत्र
ॐ मनोजूतिर्जुषता माज्यस्य बृहस्पतिर्यज्ञमिमं तन्नोत्वरिष्टं यज्ञॅं$ , समिमं दधातु । विश्वे देवास इह मादयन्तामो३प्रतिष्ठा : ॥ ऊँ भूर्भुवः स्वः ब्रह्मादि सर्वतोभद्र मण्डलस्थ देवताभ्यो नमः